کشف برنز (مفرغ)

هر چند ابزار و سلاحهای مفرقی مربوط به 3500 سال قبل از میلاد در آرامگاههای مصریان قدیم بدست آمده و لی ف مزبور نزدیک به 1000 سال قبل از آن در دست قبایل بدوی بوده است. کشف مفرغ قدم بسیار بزرگی در راه پیشرفت تمدن بشری بود. مفرغ آلیاژی مرکب از 9 قسمت مس و یک قسمت قلع است. در بسیاری موارد سنگ مس و قلع در یک معدن وجود دارد و حدس زده می شود که کشف برنز (مفرغ) صرفا براثر یک تصادف بوده نه مهارت و زحمت فراوان. بدین معنی که نگامی سنگ مس را آب می کردند بر اثر تصادف با سنگ قلع همراه ذوب شده و آلیاژی بدرجات محکمتر را پدید آورده است

عصر برنز پس از عصر مس رخ داده‌است. این تقسیم‌بندی به این جهت است که مصنوعات فی این دوره از زندگی بشر، بیشتر ترکیبی از مس و قلع است به‌طوری‌که کاوش‌های دیرین‌شناسی نشان داده، ساکنان ایران از پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح نیز آلیاژ برنز را می‌شناخته‌اند و از آن برای ساختن مصنوعات فی خود استفاده می‌کرده‌اند. مصنوعات مفرغی که در سایر نقاط دنیا ضمن حفاری‌های گوناگون یافت شده، قدیمی‌تر از این تاریخ نیست. بنابراین می‌توانیم شروع عصر برنز را از پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح بدانیم.

منطقه افغانستان معادن بسیار وسیع قلع دارد. احتمالا در دوره پیش از تاریخ قلع فلات ایران از افغانستان تامین میشده و نه از آناتولی زیرا ارتباط فرهنگی با این منطقه گسترده تر از آناتولی بوده است. در کویر لوت و کویر مرکزی ایران نیز قلع وجود دارد ولی مدرکی از اینکه در اذربایجان در دوره باستان قلع استخراج میشده هنوز وجود ندارد. معادن قلع ده حسین زاگرس نیز در تولید برنز استفاده میشده است. در دوره آهن، دیلمان و گیلان مراکزی بودند که هنوز برنز تولید میکردند. در تپه مارلیک که آنرا بین هزاره دوم تا اول پیش از میلاد تخمین زده اند آثار بسیار دیدنی برنزی دیده میشود. در حسنلو نیز آثار بسیار ظریف برنزی کشف شده که در دوره آهن ساخته شده اند. اما معروفترین آثار برنزی ایران مربوط به منطقه لرستان است. این آثار هنری زیبا در دوره آهن تولید شده اند.از سال 1920 میلادی آثار بسیار زیاد مفرغی از لرستان به دست آمده و در این منطقه حفاریهای علمی محدودی انجام شده است و اکثرا حفاریها به قصد فروش آثار عتیقه بوده است. در سرخدم لکی ،بلگیان، پشت کوه و سنگتراشان حفاریهای با ارزشی توسط باستان شناسان انجام شده است. آثار برنزی لرستان بسیار متنوع و در طرحها و کاربردهای وسیعی تولید شده اند.
تولیدات فی دوره ایلامی نیز بسیار با ارزشند. یکی از معروفترین آثار این دوره مجسمه ملکه ناپیر آسو است که در قرن چهاردهم پیش از میلاد در شوش ساخته شده است. 

منبع: کتاب رویداد های مهم تاریخ، iranatlas